Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Taurum C/la

  • 1 verwandeln

    verwandeln, mutare (verändern, umwandeln). – convertere in aliam naturam (in eine andere Natur verwandeln). – fingere oder formare in aliud (in etw. anderes umgestalten). – in etwas v., mutare in alqd (verändern in etc., z.B. nigrum colorem in album: u. alqm in taurum); vertere, convertere in alqd (umwandeln in etwas, z.B. alqm in volucrem, in taurum, in canem); fingere od. formare in alqd. figurare in habitum alcis rei (die Gestalt von etwas geben); figurare in naturam alcis rei (die Beschaffenheit von etw. geben). – Schmerz in Freude v., dolorem gaudio mutare. sich verwandeln, converti in aliam naturam (eine andere Natur annehmen, ein anderes Ding werden). – mutare vultum (die Gesichtszüge ändern aus Furcht etc.). – colorem mutare (die Gesichtsfarbe wechseln vor Schrecken etc.). – sich in etwas verwandeln, mutari in alqd (sich verändern, z.B. mutari in taurum: die Freude hat sich in Gram verwandelt, gaudium maerore mutatum est). se vertere oder convertere u. [durch jmd.] verti oder converti in alqd (umgewandelt werden in etwas, z.B. in canem). – se conferre in alqd (sich selbst in eine Gestalt begeben, z.B. ex homine in beluam). – abire in alqd (in etw. übergehen, verwandelt werden, z.B. oppidum abiit in villam: u. stagnum abiit in salem). – er ist ganz verwandelt (es ist eine totale Verwandlung mit ihm vorgegangen), totus factus est alius commutatus [2551] est totus (im allg.); in melius mutatus est (er hat sich gebessert); se invertit (er hat sich verschlechtert): als wären sie plötzlich verwandelt, velut alii repente facti.

    deutsch-lateinisches > verwandeln

  • 2 Stiergefecht

    Stiergefecht, pugna oder certamen taurorum (Gefecht der Stiere untereinander). – dimicatio oder pugna adversus taurum oder tauros (der Menschen mit einem Stier oder mit Stieren). – einen St. bestehen, pugnare adversus taurum od. tauros. Stiergestalt, tauri forma. – er hat eine St., ei taurinum caput est et deinde corpus omne. Stierkampf, s. Stiergefecht. – Stieropfer, bos victima caesa. – ein St. bringen, bovem victimam immolare.

    deutsch-lateinisches > Stiergefecht

  • 3 admitto

    admitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - [st1]1 [-] faire avancer, lancer.    - admittere equum in aliquem, Caes. Liv.: pousser son cheval contre qqn.    - equo admisso: [le cheval lâché] = à bride abattue, à toute bride.    - se admiserat unda, Ov.: l'onde s'était élancée.    - quod semel admissum coerceri non potest, Cic.: science dont on ne peut arrêter l'essor. [st1]2 [-] faire entrer, laisser entrer, donner accès, admettre.    - admittit arcus aquam, Tib.: l'arc-en-ciel aspire l'eau.    - admittere aliquem per fenestram, Petr.: introduire qqn par la fenêtre.    - admittere ad colloquium, Caes.: admettre à une entrevue.    - admittere in cubiculum, Cic. Phil. 8.10: admettre dans sa chambre.    - lucem in thalamos admittere, Ov. A. A. 3, 807: laisser entrer la lumière dans la chambre à coucher.    - domum ad se filium admittere, Nep. Tim. 1: admettre son fils chez soi en sa présence.    - admittere aliquid in cibos (ad cibos), Plin.: employer une substance comme aliment.    - admittere aliquem ad officium, Nep.: admettre qqn à une charge [st1]3 [-] accoupler, donner à saillir.    - admittere asinum in equam, Dig.: faire saillir une jument par un âne.    - admittere equam asino, Varr.: faire saillir une jument par un âne.    - taurum admittere: accoupler le taureau. [st1]4 [-] enter, greffer.    - surculum admittere, Plin.: enter, greffer. [st1]5 [-] laisser passer (une chose), permettre, tolérer; approuver, être favorable (t. d'augure).    - aliquid admittere auribus (ad aures), Liv.: prêter l'oreille à une proposition.    - admittere preces, Petr.: exaucer les prières.    - admittere jocos, Mart.: entendre la plaisanterie.    - admittere religiones, Cic.: introduire des cérémonies.    - non admittere litem, Cic.: refuser de prononcer une peine.    - smaragdi admittentes visum, Plaut.: émeraudes transparentes.    - aves admittunt, Liv. 1, 36, 6: [les oiseaux l'admettent] = les oiseaux (les auspices) sont favorables. [st1]6 [-] commettre (une faute).    - admittere in se culpam: [laisser arriver à soi une faute] = se permettre une faute, commettre une faute.    - admittere scelus: commettre un crime, commettre une mauvaise action.
    * * *
    admitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - [st1]1 [-] faire avancer, lancer.    - admittere equum in aliquem, Caes. Liv.: pousser son cheval contre qqn.    - equo admisso: [le cheval lâché] = à bride abattue, à toute bride.    - se admiserat unda, Ov.: l'onde s'était élancée.    - quod semel admissum coerceri non potest, Cic.: science dont on ne peut arrêter l'essor. [st1]2 [-] faire entrer, laisser entrer, donner accès, admettre.    - admittit arcus aquam, Tib.: l'arc-en-ciel aspire l'eau.    - admittere aliquem per fenestram, Petr.: introduire qqn par la fenêtre.    - admittere ad colloquium, Caes.: admettre à une entrevue.    - admittere in cubiculum, Cic. Phil. 8.10: admettre dans sa chambre.    - lucem in thalamos admittere, Ov. A. A. 3, 807: laisser entrer la lumière dans la chambre à coucher.    - domum ad se filium admittere, Nep. Tim. 1: admettre son fils chez soi en sa présence.    - admittere aliquid in cibos (ad cibos), Plin.: employer une substance comme aliment.    - admittere aliquem ad officium, Nep.: admettre qqn à une charge [st1]3 [-] accoupler, donner à saillir.    - admittere asinum in equam, Dig.: faire saillir une jument par un âne.    - admittere equam asino, Varr.: faire saillir une jument par un âne.    - taurum admittere: accoupler le taureau. [st1]4 [-] enter, greffer.    - surculum admittere, Plin.: enter, greffer. [st1]5 [-] laisser passer (une chose), permettre, tolérer; approuver, être favorable (t. d'augure).    - aliquid admittere auribus (ad aures), Liv.: prêter l'oreille à une proposition.    - admittere preces, Petr.: exaucer les prières.    - admittere jocos, Mart.: entendre la plaisanterie.    - admittere religiones, Cic.: introduire des cérémonies.    - non admittere litem, Cic.: refuser de prononcer une peine.    - smaragdi admittentes visum, Plaut.: émeraudes transparentes.    - aves admittunt, Liv. 1, 36, 6: [les oiseaux l'admettent] = les oiseaux (les auspices) sont favorables. [st1]6 [-] commettre (une faute).    - admittere in se culpam: [laisser arriver à soi une faute] = se permettre une faute, commettre une faute.    - admittere scelus: commettre un crime, commettre une mauvaise action.
    * * *
        Admitto, admittis, admisi, pen. prod. admissum, admittere, Admettre, Donner entree, Faire, ou laisser entrer, Introduire, Recevoir.
    \
        Admitti ad aliquem. Terent. Avoir entree chez quelcun.
    \
        Admittere partum ad vbera. Plin. Le laisser tetter, le recevoir à tetter.
    \
        Admittere in cubiculum. Cic. Laisser entrer, ou donner entree en sa chambre.
    \
        Admitti in animum iudicis. Quint. Estre en la grace du juge.
    \
        Non admisi tum in animum. Je n'y pensay point à l'heure. B.
    \
        Admittere aliquem ad suas capsas. Cic. Luy laisser mettre les mains à ses coffres et papiers, les luy laisser manier.
    \
        Admittere aliquem arcanis. Senec. Le recevoir à son secret.
    \
        Admittere auribus. Liu. Escouter patiemment.
    \
        Reus ad causam dicendam admissus. Cic. Receu à ses defenses.
    \
        Admitti ad colloquium. Caesar. Estre receu à parlementer.
    \
        Admitti ad, vel in consilium. Cic. Estre receu au conseil.
    \
        Admittere. Terent. Permettre, Souffrir, Endurer.
    \
        Admittunt rite aues. Liuius. L'approuvent, ou Permettent.
    \
        Ad cibos non admittitur apium. Plin. Elle n'est pas bonne à manger.
    \
        Admittere curationem. Celsus. Recevoir cure, ou guarison, Estre curable.
    \
        Diem. Plin. iunior. Ouvrir les fenestres pour faire entrer le jour.
    \
        Equum. Cic. Bailler la course à un cheval, Donner carriere.
    \
        Admittebantur excusationes multae. Ascon. Estoyent receues.
    \
        Fidem admittere. Claudian. Croire.
    \
        Frigus. Celsus. Laisser entrer la froidure.
    \
        Iocos. Martialis. Prendre en jeu.
    \
        Medicinam. Celsus. Estre curable.
    \
        Preces. Senec. Recevoir prieres, faire quelque chose pour les prieres d'autruy.
    \
        Solatia. Plin. iunior. Recevoir soulas.
    \
        Solem. Plin. Faire entree aux rais du soleil, les laisser entrer.
    \
        Sumptum. Terent. Faire grande despense.
    \
        Viam. Claudian. Laisser passer, Souffrir chemin.
    \
        Admittere. Plin. iunior. Laisser ou permettre advenir.
    \
        Admittere, Peccare. Plaut. Offenser, Commettre quelque cas.
    \
        In se aliquid admittere. Plautus. Cic. Commettre quelque cas.
    \
        Culpam admittere. Liuius. Faire une faulte ou offense.
    \
        Facinus, flagitium. Cic. Commettre un gros cas.
    \
        Noxiam. Terent. Faillir, Faire une faulte.
    \
        Noxiam alicui. Plaut. Pardonner une faulte.
    \
        Admittere, Est marem foeminae, aut mari foeminam admouere ad initum. Colum. Plin. Bailler le masle.
    \
        Admittere venuste ad insitionem transtulit. Plin. Enter.

    Dictionarium latinogallicum > admitto

  • 4 cis

    cis, prép. + acc. [st1]1 [-] en deçà.    - cis Taurum, Cic. Fam. 3, 8, 5: en deçà du mont Taurus. --- Caes. BG. 2, 3; 4, 4. [st1]2 [-] avant [en parl. du temps].    - cis dies paucos, Plaut. Truc. 348: d’ici peu de jours. [st1]3 [-] dans la limite de.    - cis naturae leges, Prisc. 14, 27: dans les limites des lois de la nature.
    * * *
    cis, prép. + acc. [st1]1 [-] en deçà.    - cis Taurum, Cic. Fam. 3, 8, 5: en deçà du mont Taurus. --- Caes. BG. 2, 3; 4, 4. [st1]2 [-] avant [en parl. du temps].    - cis dies paucos, Plaut. Truc. 348: d’ici peu de jours. [st1]3 [-] dans la limite de.    - cis naturae leges, Prisc. 14, 27: dans les limites des lois de la nature.
    * * *
        Cis, Praepositio, quae idem quod Citra significat: sed fere montium et fluminum nominibus iungitur. Cice. Cis Euphraten fuit. Deca Euphrates.
    \
        Cis paucos dies. Plaut. Dedens peu de temps.
    \
        Cis vndique. Plaut. Par tous les lieux de deca.

    Dictionarium latinogallicum > cis

  • 5 expugno

    expugno, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] attaquer vivement. [st2]2 [-] prendre d'assaut, prendre de force (une ville, un fort), forcer, vaincre, soumettre, réduire. [st2]3 [-] au fig. dompter, triompher de. [st2]4 [-] s'emparer, se rendre maître, se saisir, tirer, arracher, extorquer, obtenir de force. [st2]5 [-] venir à bout de, achever.    - Euphrates Taurum expugnat, Plin. 5, 24, 20, § 85: l'Euphrate passe à travers le mont Taurus.    - lacte equino venena expugnantur, Plin. 28, 10, 45, § 159: le lait de jument neutralise l'effet des poisons.    - expugnare carcerem, Plaut. Ps. 4.7.76: forcer une prison.    - expugnare pudicitiam, Cic. Cael. 20; 50: déshonorer, violer.    - expugnatus precibus uxoris, Suet. Tib. 21: fléchi par les prières de sa femme.    - aegre expugnavit ut, Petr. 108: il eut bien de la peine à obtenir que.
    * * *
    expugno, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] attaquer vivement. [st2]2 [-] prendre d'assaut, prendre de force (une ville, un fort), forcer, vaincre, soumettre, réduire. [st2]3 [-] au fig. dompter, triompher de. [st2]4 [-] s'emparer, se rendre maître, se saisir, tirer, arracher, extorquer, obtenir de force. [st2]5 [-] venir à bout de, achever.    - Euphrates Taurum expugnat, Plin. 5, 24, 20, § 85: l'Euphrate passe à travers le mont Taurus.    - lacte equino venena expugnantur, Plin. 28, 10, 45, § 159: le lait de jument neutralise l'effet des poisons.    - expugnare carcerem, Plaut. Ps. 4.7.76: forcer une prison.    - expugnare pudicitiam, Cic. Cael. 20; 50: déshonorer, violer.    - expugnatus precibus uxoris, Suet. Tib. 21: fléchi par les prières de sa femme.    - aegre expugnavit ut, Petr. 108: il eut bien de la peine à obtenir que.
    * * *
        Expugno, expugnas, pen. prod. expugnare. Terent. Forcer, ou Entrer par force dedens une maison ou ville, Gaigner de force, Vaincre, Expugner.
    \
        Expugnare aurum alicui, metaphorice. Plaut. Trouver moyen de tirer argent d'aucun.
    \
        Expugnare carcerem. Plaut. Rompre la prison.
    \
        Coepta. Ouid. Venir à chef de ce qu'on a commencé.
    \
        Fortunas patrias alicuius. Cic. Trouver maniere de jecter aucun hors de son patrimoine et s'en saisir.
    \
        Cupiditate et allegationibus legationem aliquam expugnare. Cic. Tant debatre et importuner qu'on obtienne, etc. Obtenir par son hault braire et crier.
    \
        Nihil tam munitum, quod non expugnari pecunia possit. Cic. Il n'y a chose si bien fortifiee, que l'argent n'y face breche et n'y entre, Il n'est chose qu'on ne vainque par argent.
    \
        Expugnare propositum alicuius postulatione frequenti. Columel. Vaincre.
    \
        Expugnare pudicitiam puellae. Cic. La vaincre par dons et aultres moyens.

    Dictionarium latinogallicum > expugno

  • 6 intra

    [st1]1 [-] intra, adv.: dans l'intérieur, à l'intérieur, au-dedans. [st1]2 [-] intra, prép. + acc.: - [abcl][b]a - à l'intérieur de, en dedans de, dans (sans mouv.). - [abcl]b - dans l'intervalle de, pendant, en. - [abcl]c - en deçà, jusqu'à; au-dessous de.[/b]    - intra parietes meos, Cic. Att. 3, 10: à l'intérieur de ma maison, dans ma maison.    - intra muros: dans l'enceinte des murs.    - intra fines suos recipere: recevoir sur son territoire.    - intra verba peccare, Curt.: n'être coupable qu'en paroles.    - intra silentium se tenere, Plin. Ep. 4, 16: garder le silence.    - intra montem Taurum, Cic.: en deçà du mont Taurus.    - intra centum: au-dessous de cent.    - intra decimum diem quam venerat: moins de dix jours après son arrivée.    - intra nonum diem: en neuf jours.    - praeturam intra stare, Tac. A. 3, 75: ne pas dépasser la préture.    - lucem intra, Tac. A. 4, 48: avant la fin du jour.    - pedes quadraginta per oram, intra centum, Quint. 1, 10, 43: quarante pieds de périmètre, cent de superficie.
    * * *
    [st1]1 [-] intra, adv.: dans l'intérieur, à l'intérieur, au-dedans. [st1]2 [-] intra, prép. + acc.: - [abcl][b]a - à l'intérieur de, en dedans de, dans (sans mouv.). - [abcl]b - dans l'intervalle de, pendant, en. - [abcl]c - en deçà, jusqu'à; au-dessous de.[/b]    - intra parietes meos, Cic. Att. 3, 10: à l'intérieur de ma maison, dans ma maison.    - intra muros: dans l'enceinte des murs.    - intra fines suos recipere: recevoir sur son territoire.    - intra verba peccare, Curt.: n'être coupable qu'en paroles.    - intra silentium se tenere, Plin. Ep. 4, 16: garder le silence.    - intra montem Taurum, Cic.: en deçà du mont Taurus.    - intra centum: au-dessous de cent.    - intra decimum diem quam venerat: moins de dix jours après son arrivée.    - intra nonum diem: en neuf jours.    - praeturam intra stare, Tac. A. 3, 75: ne pas dépasser la préture.    - lucem intra, Tac. A. 4, 48: avant la fin du jour.    - pedes quadraginta per oram, intra centum, Quint. 1, 10, 43: quarante pieds de périmètre, cent de superficie.
    * * *
        Intra, Praepositio accusatiuo casui seruiens. Luc. Dedens.
    \
        Intra quatuor annos. Plin. En quatre ans, Depuis quatre ans en ca.
    \
        Intra viginti dies. Plautus. Dedens vingt jours, comprins le jour d'aujourdhuy.
    \
        Intra famam esse. Quintil. Avoir bien peu de reputation, Estre fort peu estimé.
    \
        Intra haec est omnis vituperatio. Quintil. Consiste en ceci.
    \
        Rapi intra iuuentam. Tacit. Mourir en jeunesse.
    \
        Intra legem epulari. Cic. Faire moindre despense de bouche que la loy encore ne permet.
    \
        Intra me futurum est. Plin. iun. Il sera par devers moy caché.
    \
        Intra modum. Cic. Modice hoc faciam, aut etiam intra modum. Moins que la mesure, Moins que de raison.
    \
        Intra loquendi modum. Quint. Moins que la raison de parler ne requiert.
    \
        Intra tecta vocare aliquem. Virg. Appeler au dedens, ou pour faire entrer en la maison.
    \
        Intra verba peccare. Curtius. Ne pecher sinon en parolles, et non point en faict.
    \
        Intra, sine casu: cui contrarium est Extrinsecus. Colum. Plin. Par dedens.

    Dictionarium latinogallicum > intra

  • 7 cis

    cis, prep. [pronom. stem ki-, whence -ce; Gr. e-kei; cf.: hic, sic, etc.] (far more rare than the kindr. citra), on this side (opp. uls, ultra, and trans; cf. Varr. L. L. 5, § 83 Müll.; Liv. 5, 35, 4; 5, 33, 9 al.); with acc.
    I.
    In space.
    A.
    With verb of motion (rare): eo die cis Tiberim redeundum est, Varr. ap. Non. p. 92, 11.—
    B.
    With verb of rest: Oppius mons, terticeps cis lucum Exquilinum, Sacr. Argae. ap. Varr. L. L. 5, § 50 Müll.:

    cis Tiberim redire,

    Liv. 8, 14, 6:

    Gallia cis Rhenum perdomita,

    Sall. H. 1, 8 Dietsch; cf.:

    quae cis Taurum sunt,

    Cic. Fam. 3, 8, 4:

    cis Euphratem,

    id. Att. 7, 2, 6:

    Germanos, qui cis Rhenum incolunt,

    Caes. B. G. 2, 3: hic primus cis Anienem cum rege Veientium conflixit. Liv. 4, 17, 18:

    cis Taurum montem usque ad Halyn amnem,

    id. 38, 38, 4:

    cis Padum ultraque,

    id. 5, 35, 4; Dig. 1, 2, 2, § 32.—
    II.
    In time, within (only in Plaut. and post-class. writers;

    in the former always in connection with pauci): cis dies paucos,

    Plaut. Truc. 2, 3, 27:

    paucos cis mensīs,

    id. Merc. 1, 2, 42 Lorenz ad loc.:

    cis paucas tempestates,

    id. Most. 1, 1, 17:

    cis pauculos dies,

    Mamert. Grat. Act. Jul. 15:

    cis mensem decimum,

    Aur. Vict. Caes. 42, 1.—
    III.
    Acc. to Priscian, also in other designations of limits = intra:

    cis naturae leges, ut ultra naturae leges,

    Prisc. p. 987 P.;

    but the only passage cited for this meaning is: veniam petens, quod ei cis Vettios, Plautios dissimulavisset,

    Tac. A. 11, 30 Ritter (Halm: ei Titios, Vettios; al. aliter), a very corrupt passage.

    Lewis & Short latin dictionary > cis

  • 8 cis

    praep. cum acc.
    1) пространство: по сю сторону, с этой стороны (c. Taurum C; c. Padum ultraque L)
    2) время: в, в течение (c. paucos dies Sl; paucos c. menses Pl)

    Латинско-русский словарь > cis

  • 9 expugno

    ex-pugno, āvī, ātum, āre
    1) завоёвывать, брать с бою, захватывать, брать приступом (urbem, castellum C); завладевать (urbem obsidione, navem C); одолевать, побеждать, покорять ( Messenios per insidias Just)
    2) подавлять, обезвреживать ( venena aliquā re PM)
    3) нападать, атаковать ( intentionem aut assumptionem Q)
    4) доводить до конца, довершать ( coepta O)
    e. pertinaciam alicujus L — побороть чьё-л. упорство
    8) нарушать, насиловать ( pudicitiam C)
    9) вымогать, вынуждать ( aurum ab aliquo Pl)

    Латинско-русский словарь > expugno

  • 10 intra

    I intrā adv. [из *. intĕrā, sc. parte] (compar. interius, superl. intimē)
    1) внутри (ea pars, quae i. CC; i. forisque Pt)
    2) внутрь, вглубь (i. penetrare VP; spectare Q)
    spatium vitae interius flectĕre погов. Sen — идти кратчайшим путём, т. е. ограничивать себя
    insistere interius C — остановиться, сделать остановку (в середине речи)
    II intrā praep. cum acc.
    1) внутри (i. extraque munitiones Cs; i. urbem L)
    i. se — про себя, втайне ( scelus cogitare J)
    2) внутрь, в (se recipere i. fines suos Cs)
    3) в течение, в продолжение (i. annos quattuordecim Cs)
    i. hos dies Pt — в течение последних дней, на днях
    i. sextum mensem Pt — до истечения шестого месяца, т. е. в шестимесячный срок
    4) менее, до
    i. centum Lдо ста
    i. famam esse Q — быть ниже (своей) репутации (хуже, чем можно было ждать)
    5) только, в пределах
    i. aquam manere CCпить только воду
    i. finem juris Lв рамках закона
    6) по сю сторону (i. montem Taurum C)

    Латинско-русский словарь > intra

  • 11 subigo

    ēgī, āctum, ere [ sub + ago ]
    1) пригонять ( sues in umbrosum locum Vr); прогонять, заставлять пройти ( hos tes sub jugum Just); приводить, доставлять (naves ad castellum L); гнать, вести ( ratem conto V)
    2) заставлять (aliquem metu aliquid facere L); принуждать (aliquem ad и in deditionem L, QC)
    3) подчинять, покорять, порабощать ( gentes Nep)
    4) теснить, притеснять, мучить (aliquem inopiā Cs; bello L)
    5) обрабатывать, ( opus digitis O); взрыхлять ( terram Sen): утаптывать ( corium — sc. calcis — pilis Cato); выделывать ( pellem PM)
    8) мять, месить ( farinam Cato)
    9) укрощать, приручать (beluam C; subacta cervix, sc. juvencae H; taurum s. Ap)
    10) обучать, школить ( homines subacti bellis L); развивать ( ingenium C)

    Латинско-русский словарь > subigo

  • 12 subnervo

    āvī, —, āre [ sub + nervus ]
    1) подрезать сухожилия (s. equum, taurum Eccl)
    2) обезвреживать, опровергать ( calumnias Ap)

    Латинско-русский словарь > subnervo

  • 13 tollo

    sustulī, sublātum, tollere
    1)
    а) поднимать (jacentem Pl; aliquid terrā O, de и a terra C)
    potest taurum t. qui vitulum sustulerit погов. Pt — кто поднимал телёнка, тот (в конце концов) поднимет и быка ( о Милане Кротонскомсм. Milon)
    б) воздевать (manus ad caelum H, Sen)
    aliquem in crucem t. C — распять кого-л. на кресте
    tectum altius t. Cнадстраивать дом
    t. ancoras Vr, Csсниматься с якоря
    t. signa Cs — поднимать военные знаки (знамёна), т. е. выступать в поход
    t. aliquem H или animos alicui Pl, Ter, L — ободрять, утешать кого-л.
    t. pecuniam Csвзимать деньги
    2) ( по древнеримскому обряду) поднимать с земли новорождённого ребёнка, т. е. признавать своим ребёнком (t. natum Pl); воспитывать, растить ( puĕrum Pl)
    t. liberos ex aliqua C — иметь детей от какой-л. женщины
    3) возвеличивать, возвышать ( aliquem honoribus H); превозносить ( aliquem in caelum C)
    4)
    а) снимать, убирать ( frumentum de areā C); свозить (tritĭcum in horreum ex areā Pt); убирать, выносить ( omnes mensas Pt); удалять ( simulacra ex delubris C); уносить ( praedam Cs); устранять (aliquem de или e medio C, L)
    tolle hanc opinionem, luctum sustuleris C — отбрось это мнение, и печали не станет
    5) убивать, умерщвлять ( aliquem venēno C); уничтожать (Carthagĭnem et Numantiam C; interitus omnia tollens atque delens C); изглаживать (alicujus rei memoriam t. ac delēre C)
    6) отменять, упразднять ( veteres leges novis legibus sublatae C); отвергать, отрицать ( deos C); прекращать, пресекать (querēlas H; bellum C)
    t. cupidinem alicujus rei H — подавить в себе влечение к чему-л.
    7) расходовать, терять ( tempus C)

    Латинско-русский словарь > tollo

  • 14 transeo

    trāns-eo, iī (īvī), itum, īre
    1) переходить (in Helvetiorum fines Cs; in aliena castra Sen); переселяться ( ab aliis ad alios Cs); примыкать (in или ad sententiam alicujus L, QC)
    2) проходить ( per media castra Sl); пересекать ( forum H); переправляться, переплывать ( maria C); переваливать (через) ( Taurum C); обгонять, опережать ( equum cursu V); проходить мимо, миновать (aetas transiit Tib; cito transit gloria mundi Eccl)
    hunc nimbum transisse laetor C — я рад, что эта гроза миновала
    omne me lucrum transeat, nisi... Pt (формула клятвы) — да не будет мне никакой пользы, если не...
    3) преступать, нарушать ( finem legis C)
    5) вливаться, впадать ( Mosa in Oceănum transit Cs)
    7) выдержать, вынести ( ea quae premunt C)
    8) проводить, провести ( annum quiete T)
    9) обходить молчанием, проходить мимо ( aliquem PJ); пропускать (multa Caelius ap. C)
    t. aliquid silentio Sl, C — обойти что-л. молчанием, умолчать о чём-л.
    10) пробивать, пронзать ( praecordia fisso ligno V)
    11) обсуждать, касаться (в речи) (t. aliquid leviter C)

    Латинско-русский словарь > transeo

  • 15 agito

    agito, āvī, ātum, āre (Intens. v. ago), mit Hast, Eifer in Bewegung setzen, hastig-, eifrig treiben, I) eig.: 1) vom Treiben der Tiere = antreiben, in Lauf setzen, hin- u. her-, herumtreiben, u. (bes. bei Dichtern) übh. treiben, lenken, a) übh.: iumentorum gregem ibi, Varr.: per ampla spatia urbis equos velut publicos signatis, quod dicitur, calceis, wie mit Extrapost jagen, Amm.: calcari quadrupedem advorsum clivum, Plaut.: currus ad flumina, Verg.: spumantem equum, Verg.: quadrigas, Varr. LL. u. Suet.: u. spatium agitandi (verst. equos), zu tummeln, Nep.: lanigeros greges hirtasque capellas, poet. für »halten«, Verg. – b) vom Jagen des Wildes usw. = vor sich her-, umhertreiben, jagen, hetzen (s. Drak. Liv. 41, 9, 6. Heinsius u. Burm. Ov. met. 5, 605. Burm. Prop. 1, 1, 12), feras, Cic. u. Liv.: lupus etiam Romae interdiu agitatus, Liv.: asini feri venatibus agitantur, Amm.: aquila insectans alias aves et agitans, Cic. – totā urbe (die Feinde), Verg.: chelydros, verscheuchen, verjagen, Verg. – prägn. = eine Örtl. durchjagen, saltus venatu, Ps. Quint. decl. 3, 4: u. bl. Dictaeos saltus, Sil. 2, 94. – c) raubend forttreiben, hominum praedas et pecorum, Amm. 16, 9, 1.

    2) v. Treiben, Schütteln des Windes usw. = auftreiben, hin- u. hertreiben, schütteln, peitschen, mare ventorum vi agitari atque turbari, Cic.: arena magnā vi agitata, Sall.: humus arida vento agitatur, wird umhergewirbelt, Sall.: ventis agitatur pinus, Hor.: austro agitata Charybdis, Ov.: agitati ignes (amoris) fortius arserunt, durch die Bewegung im Fluge entbrennen (dem wirklichen Feuer gleich) um so stärker die Flammen der Liebe, Ov.

    3) v. Treiben des Wassers = treiben, umhertreiben, agitata fluctibus Helle, Prop.: defluit saxis agitatus umor, Hor.: (Peneus) deiectu gravi tenues agitantia fumos nubila conducit, einen zarten Rauch auftreibende Wasserwolken, Ov.

    4) v. der raschen u. unsteten Bewegung der Dinge übh. = in rasche Bewegung setzen, umhertreiben, agitari inter se concursu, von den Atomen, Cic.: respuit ab se atque per aes agitat, vom Magnet, Lucr.

    5) v. jeder Art von Bewegung im Ggstz. zur Ruhe, a) übh. in Bewegung setzen, bewegen, anregen, rege machen, ligna, Varr. fr.: bilem atram, Varr. fr.: quod ipsum agitatur aliunde, Cic.: quod pulsu agitatur externo, Cic.: mens agitat molem, regt, bewegt das All, Verg. – insbes. b) von schneller u. häufiger Bewegung = hin- u. herbewegen, treiben, schütteln, corpora huc illuc, Sall.: digitos (beim Rechnen), an den Fingern zählen, Plin. ep.: caput agitasse cacumen, hin- u. herneigen, Ov.: alas, Ov.: eam (navem triremem) in portu agitari iubet, einige Bewegungen machen, Nep. – hastam (= thyrsum). schütteln, Ov.: manu hunc pessulum, rütteln an usw., Lucil. fr.: habenas manibus, poet. für »lenken«, Ov. – iubebis rutabulo ligneo agitari quod decoxeris, wirst umrühren lassen, Col.: cum refrigeraverit, agitabis, umrühren, Apic. – u. c) von der körperl. Bewegung (durch Fahren, Laufen usw.), Bewegung machen, Bewegung verschaffen, corpus levi gestatione agitandum, man muß dem Körper od. sich Bewegung machen, Cels.: u. so nunc mari nunc terrā agitare corpus, Plin. ep.

    II) übtr.: 1) wie ein Tier, dem man die Sporen gegeben, antreiben, aufregen, anspornen, reizen zu etw., absol., quem gloria Turni obliquā invidiā stimulisque agitabat amaris, den des Turnus Ehre mit scheelem Neid aufregt u. stachelndem Ingrimm, Verg.: est deus in nobis, agitante calescimus illo, Ov.: agitatus cupidine regni, Flor. – m. in u. Akk., in furias agitantur equae, Ov.: in exitium urbis agitata gens, Flor.

    2) wie ein Wild auf- od. umhertreiben, -jagen, zusetzen, hetzen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen (s. die Auslgg. zu Nep. Them. 9, 4. Duker Flor. 1, 8, 7. Drak. Sil. 16, 683), a) übh.: dii deaeque te agitant irati, Plaut.: qui utrosque error vos agitat, Pompon. com. fr.: atra bilis agitat hominem, Plaut.: quae res te agitat? welcher Alp drückt dich? Plaut.: ut eos agitent insectenturque furiae, Cic. (vgl. multis iniuriis iactata atque agitata aequitas, Cic.): amens, agitantibus furiis sororis ac viri, Liv. (vgl. Müller Liv. 1, 48, 7): sceleris poenis agitatur, Cic.: scelerum furiis agitatus, Verg.: Agamemnonius scaenis (auf der Bühne) agitatus Orestes, Verg.: Tyrrhenam fidem aut gentes agitare quietas, bestürmen (um zu einem Bündnis zu bewegen), Verg. – dah. b) jmdm. od. einer Sache mit Worten zusetzen, ihn geißeln, verspotten (s. Sorof Cic. de or. 2, 229. Matthiä Cic. Mur. 21), vesanum poëtam agitant pueri, Hor.: facete agitavit in tribunatu Gracchum, Cic.: quas personas agitare solemus, non sustinere, Cic.: alcis saevis fastidia verbis, Hor.

    3) wie ein Meer aufregen, in Unruhe-, in Verwirrung bringen (von politischen Stürmen usw.; vgl. Beier Cic. de off. 1, 82), seditionibus tribuniciis atrociter res publica agitabatur, Sall.: plebs agitari coepta tribuniciis procellis, Liv.: his rebus agitatis, Cic.

    4) etw. in Reden gleichs. hin- u. hertreiben = etw. (bes. stark, eifrig) besprechen, verhandeln, betreiben, verfechten, behaupten, has res, Caes.: rem ultro citroque, Liv.: versare in animo secum unam quamque rem, agitare deinde sermonibus, Liv.: omnibus conciliis eam rem agitari, Liv.: res agitata in contionibus, iactata in iudiciis, Cic.: agraria lex vehementer agitabatur, Cic.: quaestiunculae apud Taurum philosophum in convivio agitatae, Gell.: commentationes, in quibus philosophia remotior subtiliorque agitabatur, Gell.: cum de foedere victor agitaret, Liv.: Romae per omnes locos et conventus de facto consulis agitari, Sall.: agitatum in urbe ab tribunis plebis, ut tribuni militum crearentur, Liv. 4, 30, 1: omnium ore agitabatur m. folg. Akk. u. Infin., Dict. 5, 11: u. agitare coepit m. folg. Akk. u. Infin., Auct. b. Hisp. 25, 3.

    5) etw. im Geiste u. in Gedanken hin- u. herbewegen = sich mit etw. beschäftigen, es überdenken, überlegen, erwägen, zu Rate gehen, Rat pflegen, u. in bezug auf etw. Beabsichtigtes = etw. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, Absichten haben, mit etw. od. mit dem Gedanken umgehen, m. folg. Acc. des Obj. (mit u. ohne in corde, in animo, in mente, od. bl. animo, mente, s. Weißenb. Liv. 21, 2, 2. Drak. Liv. 41, 18, 1. Heräus Tac. hist. 1, 12, 6), rem in corde, Plaut.: in animo bellum, Liv.: rem in mente, Varr. LL. u. Cic.: rem cum animo, Sall. fr.: rem animo (animis), Cic., Sall. u.a.: rem mente, Cic., Liv. u.a.: rem cum corde suo, Fronto: rem secum, Ter., Sall. u.a.: tuum est sic agitare animo, ut etc., dich in eine solche Stimmung zu versetzen, daß usw., Cic.: u. ohne den Zstz. in animo u. dgl., res multum agitata, Cic.: fugam, Sall. fr., Verg. u. Liv.: defectionem, Liv. epit.: moenia novae urbis, damit (mit dem Gedanken) umgehen, eine neue Stadt zu gründen, Flor.: quae cum multos dies noctesque aestuans agitaret, Sall. (vgl. Drak. Liv. 25, 36, 5). – m. folg. Infin., ut mente agitaret bellum renovare, Nep.: aliquid invadere magnum mens agitat mihi, Verg. – m. folg. de u. Abl. (s. Fabri Liv. 24, 18, 3. Weißenb. Liv. 31, 46, 6), de adoptione secum et cum proxumis, Tac.: de extremis secum, Flor., u. bl. de supremis, Tac., auf den Tod denken: de Rhodani transitu, Liv.: de regno, Liv.: de bello, Tac.: de inferendo bello, Liv.: de petenda civitate, Suet. – m. Acc.-Pron. u. folg. indir. Fragesatz, id ego semper mecum sic agito, quo pacto etc., Att. fr.: id plebes agitabat, quonam modo etc., Liv.: cum quidnam esset animo agitaret, Liv.: consules novi cum inter se agitarent, uti (daß) alter Samnites hostes alter Etruscos deligeret, quantaque in hanc aut in illam provinciam copiae satis esset, Liv.: agitavere, num Messalinam secretis minis depellerent amore Silii, Tac.: hoc agitabam, an cotem illam secare novaculā possem, Flor. – griech. mit Partic. (st. ut), Alexandrum... interempturi seditionibus agitastis (st. ut interimeretis), Iustin. 14, 4, 12. – absol., ipse longe aliter animo agitabat, er selbst hatte ganz andere Pläne in seinem Innern, Sall. Iug. 11, 1.

    6) den Geist in Bewegung, in Tätigkeit setzen, anregen, üben, beschäftigen, haud ferme armis atque equis corpus exercui, sed animum in litteris agitavi, Ps. Sall. de rep. 2, 10, 2: quibus (curis de salute rei publicae) agitatus et exercitatus animus, Cic.: geo metriā agitari animos et acui ingenia, Quint.: tempus idoneum agitandis per studium ingeniis et exercendis per opera corporibus, Sen.

    7) übh. (wie ago u. ἄγω), etwas in Bewegung setzen = a) Feste u. festliche Veranstaltungen feiern, begehen, halten, Dionysia, Ter.: dies festos, Cic.: diem meum natalem, Plaut.: festa gaudia, Sil. – convivium, Plaut., Ter. u. Suet.: convivium regium, Fronto: choros, Verg. – b) Handlungen u. Zustände aller Art eifrig treiben, betreiben, verrichten, tun, ausüben, vornehmen, ins Werk setzen, ihnen nachzukommen suchen, sie halten, beobachten u. dgl., custodiam, Plaut.: imperium, die Herrschaft handhaben, Sall.: iustitiam, Plin. ep.: gaudium atque laetitiam, laut seine Freude u. Lust äußern, Sall.: odium adversus alqm, auslassen, Tac.: pacem, den Fr. pflegen, Sall. u.a. (s. Deder. Dict. 5, 11): praesidia, bilden, Sall.: moras, Sall.: mutas artes, betreiben, Verg.: imaginem belli navalis, ein Seemanöver abhalten (v. der Flotte), Flor.: praecepta parentis mei, ihnen nachzukommen-, sie zu erfüllen suchen, Sall.: honorem per quinquennium, fünf Jahre lang den Beamten spielen, Tac.: inter pastores regnum, den König spielen, Iustin. – u. so im Pass. agitari, betrieben werden, walten, heerschen, im Schwange sein, pax agitatur, Sall.: indutiae agitabantur, Sall.: laetitiae, maeror, luctus atque gaudia agitabantur, Sall.: agitabantur pro ingenio ducis calidiora consilia, Liv.: crimen vetus agitatum iam et te praetore iactatum, Cic.: omnis Pompeianorum colonorumque dissensio cum iam inveterasset ac multos annos esset agitata, Cic. – u. im Pass. unpers., paucorum arbitrio belli domique agitabatur, man handelte, verfuhr, Sall.: u. so aequo iure et modesto agitatum, Sall. fr. – c) eine Zeit zubringen, verleben, tunc aevum, Enn. fr.: magnis sub legibus aevum, Verg.: vita hominum sine cupiditate agitabatur, Sall. – dah. absol. = leben, bestehen, agitandi inops (ohne Mittel), Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 11: u. so (Gallia) nunc malis fructibus ipsa vix agitat, Sall. hist. fr. 2, 96 (3, 1), 9: Arionem bene agitare (εὖ πράττειν), befinde sich wohl, Gell. 16, 19, 20: tres per id tempus qui agitabant nobiles facillime, Porc. in Suet. vit. Ter. 1. p. 28, 5 R. – d) (sc. se) irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, weilen, verweilen, vacuis porticibus secretus agitat, Tac.: laeti, neque procul, Germani agitabant, Tac. – bes. von Reiterei, equitatum omnem... pro castris agitare iubet, Sall.: Numidae pro muro dies noctesque agitare, Liv.: consul dum inter primores agitat, Liv. – dah. irgendwo leben, wohnen, hausen, bes. von Nomadenvölkern, Libyes propius mare agitabant, Sall: qui montium editis inculti atque eo ferocius agitabant, Tac. ann. 4, 46. – e) wie unser es treiben = sich benehmen, postremo ferocius agitare, quam solitus erat, trieb es frecher, als er es sonst getan hatte, Sall. Cat. 23, 3; u. so Sall. Iug. 63, 5. – u. f) als jmd. auf der Bühne auftreten, m. dopp. Nom., modo hic agitat leno (als K.), modo adulescens, modo senex, Plaut. Men. prol. 75 (Schöll liest ›habitat‹).

    lateinisch-deutsches > agito

  • 16 Asia [1]

    1. Asia, ae, f. (Ἀσία), I) im weitern Sinne, der bekannte Erdteil Asien (Ggstz. Europa, s. Varr. LL. 5, 16; 9, 27. Solin. 40, 1), Sall. Iug. 17, 3. Flor. 2, 8, 1. Verg. Aen. 1, 385: später Asia maior (im Ggstz. zu Asia minor) gen., Iustin. 15, 4, 1. – II) im engern Sinne: 1) die Halbinsel, die wir jetzt Vorderasien od. Kleinasien nennen, entw. bl. Asia gen. (s. Varr. LL. 5, 16. Solin. 40, 1), Trag. inc. fr. 164. Plaut. Stich. 152; trin. 599 u. 845. Ter. Andr. 935. Cic. Brut. 51. Liv. 38, 39, 15. Vell. 1, 6, 1. Eutr. 4, 20; 5, 4 u. 5, od. Asia, quae cis Taurum montem (Ἀσία ἡ εντος τοῦ Ταύρου), wie Liv. 37, 45, 14, od. Asia minor, wie Oros. 1, 2. – Bestimmter oft vom Reich von Pergamus, Liv. 26, 24, 9. Vell. 2, 4, 1. Eutr. 4, 6: u. von Troas, Ov. met. 13, 484. – 2) im engsten u. bei den Römern gewöhnlichsten Sinne, die röm. Provinz Asien, quae proprie vocatur Asia (Ἀσία ἡ ἰδίως καλουμένη), Plin. 5, 102, gew. bl. Asia gen., gebildet aus dem von den Römern 133 v. Chr. ererbten pergamenischen Reiche, den griechischen Städten an der asiatischen Küste u. dem Gebiete von Rhodus, umfaßte außer den Küstenstrichen u. Inseln von Ionien, Äolis u. Doris, die Landschaften Phrygien, Mysien, Karien und Lydien (s. Cic. Flacc. 65), Lucil. sat. 26, 1. Cic. de imp. Pomp. 4 sqq.; ep. 2, 15, 4. – / Archaist. Genet. Asiai, nach Cassiod. de orthogr. (VII) 158, 14.

    Dav. abgel.: 1) Asiagenēs, is, m., ein Beiname des L. Korn. Scipio (s. unten Asiaticus), Liv. 39, 44, 1 u.a.: Nbf. Asiagenus, ī, m., Corp. inscr. Lat. 1, 36. – 2) Asiānus, a, um (Ἀσιανός), a) zur Provinz Asien gehörig, asianisch, asiatisch, di, Iuven. 3, 218: equites, Iuven. 7, 14: milites, Iustin. 31, 6, 9: exercitus, Iustin. 38, 3, 8: equitatus, Vulg. 2. Mach. 10, 24: reges, Sulp. Sev. chron. 2, 25, 4: Graeculus, ein asiatischer Maulheld u. griechischer Windbeutel, Amm. 17, 9, 3: lascivitas, Firm. math.: mensa (Tisch, Kost), Macr. sat. 7, 5, 24: oves, Pallad. 12, 13, 5: expeditio, Iustin. 2, 5, 1. Corp. inscr. Lat. 2, 4114: bella, Iustin. 38, 3, 10: dioecesis, Cod. Theod. 7, 6, 3 u. 16, 1, 3. Not. dign. orient. 1, 2. § 1. p. 9 B. – Plur. subst., Asiānī, ōrum, m., die Asianer, d.i. α) die Einw. der Provinz Asien, Plin. 21, 171. Trogi prol. 41. Firm. math. 1, 1. p. 3, 19: u. so Asiani vero Tychicus et Trophimus, Vulg. act. apost. 20, 4. – β) die asiatischen Generalpächter, Cic. ad Att. 1, 17, 9. – b) asiatisch der Redeweise nach, d.i. schwülstig u. sentenzenreich, declamator, Sen. contr. 1, 2, 23 (vgl. 10, 24, 21): gens (Rednergattung), Quint. 12, 10, 17: subst. Asiānī, die asiatischen Redner, Sen. contr. 9, 24, 12. Quint. 12, 10, 16: adv. Asiānē, nach Art der Asiaten (asiatischen Redner), neque enim Attice pressi neque Asiane sunt abundantes, Quint. 12, 10, 18. – 3) Asiarcha, ae, m. (Ἀσιάρχης), der oberste Priester, auch zugleich Vorsteher der Kampf- u. Schauspiele, deren jede Stadt in Asien einen wählte, der Asiarch, Cod. Theod. 15, 9, 2. Corp. inscr. Lat. 3, 6835. – 4) Asiāticus, a, um (Ἀσιατικός), asiatisch, bellum, mit Mithridates (König von Pontus), Cic.: exercitus, Liv. epit.: imperium, Herrschaft über Asien, Vell.: asiatica persica oder bl. asiatica, eine Pfirsichart, Plin. u. Col.: Asiatici oratores, die asiatischen Redner, die eine schwülstige u. sentenzenreiche Redeweise hatten, Cic. Brut. 51: dah. Asiaticum orationis genus, Asiatica dictio, diese Redeweise selbst, Cic. Brut. 325: u. so more Asiatico, Cic. or. 27. – Asiāticus, Beiname des L. Corn. Scipio, der den König Antiochus in Asien besiegte, Liv. 37, 58, 6. Gell. 7, 19. Eutr. 4, 4. – u. dav. Asiāticiānus, a, um, zu den Asiatikern gehörig, asiaticianisch, scaenici, Corp. inscr. Lat. 12, 1929. – 5) Āsis, sidis, Akk. sida, f. (Ἀσίς), asiatisch, terra, Ov. met. 5, 648; 9, 448. – 6) Asius, a, um (Ἄσιος), asiatisch, villae, Varr. bei Non. 466, 3.

    lateinisch-deutsches > Asia [1]

  • 17 cis

    cis, Praep. m Acc. (verwandt mit is u. hic, mit vorgesetztem demonstrat. c), diesseit (Ggstz. ultra, trans), I) eig., im Raume: cis Ariminum, Cato fr.: cis Taurum, Cic.: et uls et cis Tiberim, Varr. LL.: cis Padum ultraque, Liv. – II) übtr., in der Zeit, innerhalb, binnen (vgl. Lorenz Plaut. most. 18), paucos cis menses, Plaut.: cis paucos dies, Sall. fr.: cis mensem decimum, Aur. Vict.

    lateinisch-deutsches > cis

  • 18 citra

    citrā, Adv. u. Praep. m. Acc. (v. citer, verwandt mit der ältern Form cis), I) diesseits, diesseit (Ggstz. ultra), c. est Oglasa, intra vero Planaria, Plin.: nec citra mota nec ultra, nach dieser oder jener Seite, hin u. her, Ov.: als Praep., qui pars eius citra pars ultra Taurum est, Liv.: c. Veliam, Cic.: c. Rhenum, Caes.: c. mare u. mare c., Hor.: bei Verben der Bewegung, omnes citra flumen elicere, über den Fl., Caes. b. G. 6, 8, 2: hostem citra flumen pertrahere, Liv. 21, 54, 4. – II) übtr.: A) von dem, was noch innerhalb einer gesteckten Grenze geschieht, die gesteckte Grenze nicht erreicht, vor, innerhalb, unter, 1) im Raume: paucis c. (sc. castra) milibus, Liv.: tela hostium c. cadebant, gelangten nicht zu den Römern, Tac.: c. tertiam (syllabam), vor der dritten Silbe, Cic.: saepe etiam c. licet, d.i. auch wenn man nicht höher hinaufsteigt, Cic.: c. iocos se continere, es bei Sch. bewenden lassen, Sen. rhet.: Compar., citerius debito, eher als er sollte, Sen. de ira 1, 17, 7. – melius ultra quam citra stat oratio, sagt besser mehr als weniger, Quint.: nec virtus c. genus est, bleibt nicht hinter dem Geschlechte zurück, Ov.: c. satietatem, nicht bis zur Sättigung, Col.: c. scelus, nicht bis zum Verbrechen, Ov.: c. quam, nicht so als, weniger als usw., Ov. u. Tert. – 2) in der Zeit, innerhalb, binnen, c. Kal. Octobris, Col: citra Troiana tempora, Ov. – B) ohne, außer, ausgenommen, abgerechnet, abgesehen von(= sine, praeter; vgl. Kritz Tac. Agr. 1, 3), plus usus sine doctrina, quam citra usum doctrina valet, Quint.: c. fatigationem, c. satietatem, Cels.: c. ulla comitia, Liv. epit: c. aemulum, Quint.: c. vulnus, Plin.: c. commoda emeritorum, Suet.: c. spem, Flor.: c. spectaculorum dies, außer der Zeit der festgesetzten Spiele, Suet.: c. magnitudinem prope Ponto similis, Mela.

    lateinisch-deutsches > citra

  • 19 cogito [1]

    1. cōgito, āvī, ātum, āre (eig. coigito, aus co = com u. agito), im Geiste (dah. auch mit dem Zusatz cum animo, in animo, secum) zusammenstellen, denken, I) im allg., etw. denken, s ich vorstellen, an etw. denken, auf etw. denken, sinnen, auf od. für etw. bedacht sein, etw. bedenken, berechnen, erwägen, über etwas nachdenken, a) absol. (Ggstz. facere, dicere): vis cogitandi, Quint.: cui vivere est cogitare, Cic.: qui cum cogitasset facere auderet et prius cogitare quam conari consuesset, Nep.: duas res non modo agere uno tempore, sed ne cogitando quidem explicare quisquam potest, Cic.: ita sum irritatus, animum ut nequeam ad cogitandum instituere, Ter.: alci (id) cogitandum dare, zu bedenken geben, Cic.: sprichw., non animo, sed auribus cogitant, Apul. de deo Socr. 19. – m. Ang. wie? durch Advv., c. acutissime, Cic.: callide, Nep.: stulte (Ggstz. stulte dicere), Quint.: si vere cogitare volumus (als Parenthese), die Sache richtig betrachtet, Cic. – u. sic cogitabam m. folg. Gedankenreihe in direkter Rede, s. Ter. Andr. 110: ebenso coepi egomet mecum sic cogitare, Sulpic. in Cic. ep. 4, 5, 4: u. sic cogitabam mit folg. indirekten Rede, Cic. Quint. 77: quo magis cogito cum meo animo m. direkter Rede ( si etc.), Plaut. most. 702. – b) m. Acc., u. zwar: α) m. Acc. rei: c. nihil abiectum, Cic.: nihil nisi triste, Cael. in Cic. ep.: diu omnia, Curt.: deus nihil aliud quam »Mihi pulchre est« cogitans, Cic.: si quid aliud attentius cogitet, Cic. – c. insulam Britanniam, Cic.: pacem, Cic.: beneficia alcis, Cic.: nihil his in locis nisi saxa et montes, Cic.: ultima, sich das Schrecklichste vormalen, Amm.: eam rem sibi cogitandam et suscipiendam esse, Caes. – hoc tu facito cum animo cogites, Ter.: id potestis cum animis vestris cogitare, Cic.: quae in animo cogitat irata, Ter.: haec si voles in animo vere cogitare, Ter.: id, quod muliebri cogitabat animo, Liv.: semper secum c. pericula, damna, uxoris mortem, Ter.: sive quid mecum ipse cogito, sive aliquid aut scribo aut lego, Cic.: cogito ad verbum (meditiere Wort für Wort) nunc pauciora, nunc plura, Plin. ep.: animal non videtur, sed cogitatur, wird bloß gedacht, besteht bloß in der Vorstellung, Sen. – Partiz. cogitatus prägn. = durchdacht, wohl erwogen, res multum et diu cogitatae, Cic.: sapientis hominis cogitata ratio, Cic. – neutr. Partic. subst., das Gedachte, quo neque acutius ullius imperatoris cogitatum neque celerius factum usquam legimus, Nep. Dat. 6, 8. – bes. im Plur., das Gedachte, die Gedanken, optime ab ipso cogitata (Ggstz. male facta collegarum), Vell.: cogitata praeclare eloqui, Cic.: cogitata proloqui non posse, Ter.: u. ex quo et ex ceteris dictis, factis cogitatisque quivis potest intellegere etc., Cic. – β) m. Acc. pers., teils = sich jmd. denken, Catonem tantum (nur) c., Tac. dial. 2: Regulum cogita, Plin. ep. 4, 2, 2: matrem, patrem, propinquos tantum cogitasti, Ps. Quint. decl. 6, 22 extr.: mit dopp. Acc., quem ultimae gentes castiorem, moderatiorem, sanctiorem non modo viderunt, sed aut sperando umquam aut optando cogitarunt? Cic. Balb. 9. – teils = an jmd. denken, te vero, M. Scaure, equidem video, video inquam, non cogito solum, Cic. Scaur. 49: c. Scipionem, Laelium, Cic. de fin. 5, 2: et maiores et posteros cogitate, Tac. Agr. 32, 7: si principem cogitares, Plin. ep. 6, 31, 31: cum Persas et Orientem cogitaret, Flor. 2, 8, 2: iuvenis te quietam semper nominatus cogitatusque (indem du oft ihn nennst u. an ihn denkst) faciat, Sen. ad Marc. 3, 4: o felicem illum, qui non praesens tantum, sed etiam cogitatus (wenn man nur an ihn denkt) emendat, Sen. ep. 11, 9. – c) m. Acc. u. Infin.: uxor te amare cogitat, Ter.: cogitat assidue beatum esse se, Cic.: homines ea sibi accĭdere posse non cogitant, Cic.: fac memineris et cum animo tuo cogites G. Caesarem atrocissimo bello Gallico cum alia multa militaria, tum etiam duos de analogia libros scrupulosissimos scripsisse, Fronto de bell. Parth. p. 221, 8 N. – mit vorhergeh. allg. Acc., denique illud cogita: quod offensae fuerit in ista cunctatione, te subisse, Cael. in Cic. ep. – d) m. de u. Abl., u. zwar teils zugl. m. allg. Acc., nihil posse de dis immortalibus cogitare, Cic.: non de pace, sed de me ipso et de meo officio ut aliquid cogitet, Cic.: eadem de profectione cogitans, quae ante senserat, Caes. – teils absol. = denken an usw., nachdenken über usw., de deo, Cic.: de te et de Ser. Sulpicio cogitans, Cic.: cum de tuis cogitas, Cic.: mihi de rationibus tuis cogitanti, Cic. – u. = an etw. denken, auf etw. bedacht sein, de Scapulanis hortis toto pectore cogitemus, Cic.: c. spe atque animo de se et gloria sua, Cic.: toto animo de te ac de tuis commodis c., Cic.: de salute, non de victoria c., Cic. – e) m. folg. indir. Fragesatz: quid agam cogito, Ter.: cogita, qui sis, quo loco sis, Cic.: fac cogites in quanta calamitate sis, Sall.: nec quibus rationibus superare possent, sed quemadmodum uti victoriā deberent, cogitabant, Caes.: si cogitaverimus, unde et quousque provecta sit orandi facultas, Quint. – Ciceronem secum cogitasse, utrumne Brutum an Cassium peteret, Sen. suas. 6, 19. – cogitate cum animis vestris, si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, Cato oratt. 5. fr. 1. b. Gell. 16, 1, 4: itaque diebus noctibusque cogito, si quā me quoque possim tollere humo, Plin. ep. 5, 8, 3. – f) mit ad u. Akk.: ad haec igitur cogita, vel potius excogita, Cic. ep.: ut ne esset spatium cogitandi ad disturbandas nuptias, Ter.: quod ad perniciem suam fuerat cogitatum, id ad salutem convertit, Nep. – g) m. ut od. ne u. Konj., darauf denken = darauf od. dafür bedacht sein, das im Auge haben, neque iam, ut aliquid acquireret proelioque hostes lacesseret, sed ut incolumem exercitum Agedincum reduceret, cogitabat, Caes. b. G. 7, 59, 4 (u. so m. ut u. Konj. Cic. Tusc. 1, 32. Nep. Dion. 9, 2. Curt. 10, 6 [19], 8): ne quam occasionem rei bene gerendae dimitteret, cogitabat, Caes. b. G. 5, 57, 1. – h) m. pro u. Abl.: non minus pro adversa parte, quam pro mea cogitabam, Quint. 7, 1, 4. – i) elliptisch: ut (wie) saepe cogitavissent (verst. fieri), Caes. b. c. 3, 86, 5.

    II) insbes.: a) etw. ausdenken, quantum ille potuit cogitare commode (geschickt), Ter. heaut. prol. 14: et cogitavi plura quam reliquerat, Phaedr. 3. prol. 39: aliud agendum ac cogitandum, quo modo resistatur patribus, Liv. 2, 55, 2. – b) auf od. an etw. denken, auf etw. sinnen, etw. zu tun gedenken, = etw. beabsichtigen, vorhaben, im Sinne haben, Willens sein, α) m. Acc.: nihil cogitant nisi caedes, nisi incendia, Cic.: c. proscriptiones et dictaturas, Cic.: c. accusationem, Cic.: quod iam diu cogito, Cic. – m. Ang. mit wem? durch cum u. Abl., sunt qui mecum rem pulcherrimam cogitaverunt, Curt. 8, 7 (25), 9. – mit Ang. gegen wen? durch in od. adversus m. Akk., tantum nefas in alqm, Curt. 6, 7 (27), 30 u. 8, 6 (24), 3: si qua aut cogitarentur gravius adversus se aut dicerentur, Suet. Caes. 75, 4. – v. personif. lebl. Subjj., quid cogitet umidus auster, was der f. Au. im Schilde führe (Schlimmes bringe), Verg. georg. 1, 462. – dah. Partiz. cogitatus = beabsichtigt, gewollt, vorbedacht, facinus (Ggstz. facinus perfectum), Cic.: furores, Cic.: in noverca commissum stuprum et parricidium cogitatum, Val. Max.: utrum perturbatione aliqua animi, an consulto et cogitata fiat iniuria, Cic.: u. Partiz. n. pl. subst., das Gedachte = das Vorhaben, die Absichten, cogitata patefacere, Nep.: cogitata perficere, Cic. – β) m. Infin.: quid nunc facere cogitas? Ter.: qui nocere alteri cogitat, Cic.: impeditos in agmine adoriri cogitabant, Caes. – γ) m. de u. Abl.: magis de reliqua fuga quam de castrorum defensione, Caes.: de parricidio, de alcis interitu, Cic.: de reditu, Frontin.: de nuptiis, Apul.: de laqueo et suspendio, Val. Max.: de toto senatu trucidando, Sen.: cum de pernicie populi Romani et exitio huius urbis tam acerbe tamque crudeliter cogitarit, Cic. – v. personif. lebl. Subjj.: cum spiritus coepit de exitu cogitare, Sen. nat. qu. 6, 25, 1. – δ) elliptisch (im Briefstil), m. in od. ad u. Akk. od. m. bl. Acc. der Städtenamen = zu reisen, zu gehen gedenken (verst. iter facere, ire, proficisci), inde cogito in Tusculanum, deinde Arpinum, Romam ad Kal. Iun., Cic.: etiam Lepidus cras cogitabat, Cic.: inde ad Taurum cogitabam, Cic. – m. in u. Abl. = wo zu sein gedenken (verst. esse), eo die cogitabam in Anagnino, postero autem in Tusculano, Cic. – c) so u. so denken = so u. so gesinnt sein, m. Ang. wie? durch Advv., male c., Cic. u.a. – m. Ang. gegen wen? durch in u. Akk., si humaniter et sapienter et amabiliter in me cogitare vis, Cic. – m. Ang. in Betreff wessen? durch de m. Abl., male de alqo c., Cael. in Cic. ep.: si quid amice de Romanis cogitabis, Nep.

    lateinisch-deutsches > cogito [1]

  • 20 constituo

    cōn-stituo, stituī, stitūtum, ere (con u. statuo), beistellen = hinstellen, hinsetzen, aufstellen, I) im engern Sinne: omnes currus triumphales, Val. Max. – m. Adv. (wo?) od. Praepp. (ante u. circum u. Akk., in m. Abl.), ferales cupressos ante (vornhin), Verg.: mendacem ante ipsam aciem, Val. Max.: hominem ante pedes Q. Manilii, Cic.: bovem in Aventino ante aram Dianae, Val. Max.: in litore taurum ante aras, Verg.: circum bovem alias hostias, Varr. LL.: duos equos in conspectu eorum, Val. Max.: u. (im Bilde) velut in aliqua sublimi specula constitutus, Lact. 2, 2, 18: c. ante oculos huius miseri senectutem, sich (im Geiste) vor Augen stellen, Cic. Cael. 79. – So nun als milit. t. t., a) aufstellen, aufpflanzen, bes. in Reih u. Glied, formieren od. sich formieren lassen, gew. m. Praepp. (bes. m. in u. Abl., m. ante, ad, pro, sub, intra) od. m. bl. Abl., impedimenta, Liv.: aciem, legionem, Caes.: arma in templo Castoris, Bewaffnete aufstellen, Cic.: signa ante tribunal, aufpflanzen, Liv.: impedimenta cum captivis haud procul acie in edito colle, Curt.: octo cohortes in fronte, Sall.: naves in alto, Caes.: omnes alarios in conspectu hostium pro castris, Caes.: reliquas sex legiones pro castris in acie, Caes.: cohortes sub infimo colle ab dextro latere hostium, Caes.: intra silvas aciem ordinesque, Caes.: in secundo ordine, Auct. b. Afr.: naves longas ad latus apertum hostium, Caes.: classem apud Aegos flumen, apud Salamina exad versum Athenas, Nep.: naves aperto ac plano litore, Caes. – m. Abl. der Entfernung, legionem CC passibus ab eo tumulo, Caes. – m. contra u. Akk., reliquas legiones in armis expeditas contra hostem, Caes. – m. dopp. Acc., in fronte collocant XXII (naves), reliquas subsidiarias (als Reserve) in secundo ordine, Auct. b. Alex. 14, 3. – v. einem einzelnen, se constituere, sich aufstellen, zum Zweikampf Stellung nehmen, Cl. Quadr. bei Gell. 9, 13, 17. – b) von der Bewegung aus aufstellen, haltmachen lassen (vgl. Drak. Liv. 27, 11, 6 u. die Auslgg. zu Sall. Iug. 49, 5), agmen, signa paulisper, Sall. u. Liv.: signa legionis, Caes.: signa haud procul portā, Liv.: convertisse agmen, quo loco constituerat, Liv. – m. Acc. der Entfernung, signa quadringentos ferme inde passus, Liv. – dah. viell. übtr., si (narratio) constituitur aliquando, haltmacht, Cic. de or. 2, 328.

    II) im weitern Sinne: 1) eine bestimmte Stelle anweisend irgendwo hinsetzen, einsetzen, a) jmd. anweisen, wo seinen Wohnsitz zu nehmen, ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset atque esse voluisset, Caes.: reliquias praedonum contractas in urbibus remotoque mari loco in certa sede c., feste Wohnsitze geben, Vell. – als milit. t. t., jmdm. wo seine Stellung anweisen, ihn wohin stellen, legen, neque se praesidium, ubi constitutus esset, tenere posse, Caes.: praesidia in Tolosatibus circumque Narbonem, Caes. – b) jmd. in etw. als Besitztum einsetzen, einweisen (Ggstz. exturbare, expellere), plebem in agris publicis, Cic.: si Campanus ager dividatur, exturbari et expelli plebem ex agris, non constitui et collocari, eingewiesen u. angesiedelt, Cic. – c) jmd. in einen Posten, ein Amt einsetzen, setzen, ihn anstellen, auch m. in u. Abl., regem, Cic.: praefectos, Caes.: unum aliquem lectorem, Quint.: princeps (Fürst) divinitus constitutus, Plin. pan. – reges in civitate, Cic.: alqm sibi quaestoris in loco, Cic.: alqm in hoc munere, Q. Cic.: alqm supra bibliothecam, Vitr. – m. dopp. Acc., a quo regem et se et filium suum constitutos esse, Cic.: Commium regem ibi, Caes.: Cavarinum apud eos regem, Caes.: im Passiv m. dopp. Nom., rex (als K.) constituitur Arbactus, Iustin.: Alcibiades dux classi constituitur, Iustin. – d) bei jmd. in ein Verhältnis einsetzen, m. in u. Abl. des Verhältnisses, Athenaeum in maxima apud regem auctoritate gratiaque, veranlassen, daß der König dem Ath. wieder sein ganzes Vertrauen schenkt u. vollen Einfluß gestattet, Cic. ep. 15, 4, 6.

    2) errichtend, gründend, veranstaltend aufstellen, a) lebl. Objj., mit Adv., od. m. Praepp., od. m. Genet. od. Abl. loc.; od. m. Dat. (wem zu Ehren? wem zum Nutzen?), α) ein Bauwerk u. dgl. aufstellen, errichten, eine Stadt, Örtlichkeit u. dgl. anlegen, herrich ten, turres, Caes.: vineas ac testudines, Nep.: triplicem Piraei portum, Nep.: templa arasque, Suet.: aedem Iovis Feretrii, Nep.: laterarias (Ziegelhütten) ac domum, Plin.: urbem, Nep. u.a. (s. Ruhnken Vell. 1, 2, 6): oppidum, Caes.: oppidum c. suāque pecuniā exaedificare, Caes.: publice statuas, Quint.: effingere et constituere (herrichten) nidos, Cic.: asylum, Lact.: tectum antiquitus constitutum, Nep.: c. aream, Col.: c. crucem, s. crux. – c. castella ad extremas fossas, Caes.: pyras curvo in litore, Verg.: tropaea in Pyrenaeis iugis, Sall. fr. – alci publice in foro statuam, Nep.: aedem in foro geminis fratribus, Suet.: horrea certis locis, Caes.: domi suae quintanam, Suet.: domi suae sacellum Automatias, Nep.: domos Athenis, Plin.: in Getis Graias domos, Ov. – domicilium sibi Magnesiae, Nep. – als milit. t. t., Romae castra (aufschlagen), Suet.: u. so hiberna omnium legionum in Belgis, Caes. – als mathem. t. t., in data linea triangula aequis lateribus c., errichten (konstruieren), Quint. 1, 10, 3. – β) eine Anstalt u. vgl. errichten, einrichten, einsetzen, ludos illic quinquennales, Suet.: nova portoria, Vell.: vectigal in monte Antilibano, Cic.: aerarium interfectoribus Caesaris, Nep.: collegia antiquitus constituta, Suet. – u. als publiz. t. t., eine Machtstellung errichten, schaffen, einsetzen, decemviralem potestatem in omnibus urbibus, Nep.: magistratus per singulas civitates, Iustin.: senatum centum senatorum, Iustin.: novi generis imperia in (gegen) alqm, Caes.: quae (potestates, imperia, curationes) constituuntur ad populi fructum aliquem aut commodum, Cic. – γ) ein Reich errichten, bilden, ex multis gentibus nationibusque unum regnum populumque, Iustin. 8, 6, 2. – δ) eine Vornahme anstellen, auctionem, Cic.: sermonem, Varr. LL.: sponsalia, ICt. – als gerichtl. t. t., c. actionem (eine Klage), Cic.: actionem adversus ingratos, Val. Max. – crimen in alqo, Klage gegen jmd. erheben, Cic.: reperietis idcirco haec in uno homine pecunioso tot constituta, ut etc., gegen diesen einen g. M. so viele Maßregeln ergriffen, Cic. – c. quaestionem (Untersuchung), Cic. u. Quint. – ε) Zustände zustande bringen, begründen, feststellen, amicitiam (Ggstz. tollere, v. Nutzen), Cic.: amicitiam cum alqo, Q. Cic.: concordiam, Cic.: pacem, Cic.: pacem his legibus, Nep.: victoriam, Cic.: magnam sibi auctoritatem pugnā illā navali, Nep.: videte, quod ius nobis, quam condicionem vobismet ipsis, quam denique civitati legem constituere (einführen) velitis, Cic. – ζ) zur Nachachtung aufstellen, documentum more militari, Auct. b. Afr.: maximum exemplum iustitiae in hostem, Cic. – b) leb. Objj.: α) übh. schaffend hinstellen, m. dopp. Acc., di primum homines humo excitatos celsos et erectos constituerunt, Cic. de nat. deor. 2, 140. – β) als milit. t. t., eine Legion usw. er richten, bilden, tres legiones, Caes. – m. ex u. Abl., legio septima constituta ex veteranis, Cic.

    3) eine feste Stellung (Halt, Verfassung, Stimmung usw.) gebend, eine feste Haltung geben, in eine gute Verfassung (Stimmung) versetzen, eine feste Einrichtung geben, disponieren (stimmen), regulieren (ordnen), fest bestimmen, befestigen (stählen), sicher begründen, konsolidieren, a) den Körper usw., is cui corpus bene constitutum sit, dessen Körper sich in guter Verfassung od. Stimmung (griech. σαρκος ευσταθὲς κατάστημα od. σαρκος ευστάθεια) befindet, Cic. – iam confirmata et constituta vox, Quint.: iam perfectis constitutisque viribus, Quint. – b) Geist u. Gemüt (Charakter), exordium est principium orationis, per quod animus auditoris constituitur (gestimmt wird) ad audiendum, Cornif. rhet.: animus bene constitutus, Cic. – übtr. auf die Pers., viri sapientes et bene naturā constituti, Cic. Sest. 137: quotus quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vitā constitutus, ut ratio postulat, dessen Denk- u. Handlungsweise in einer solchen Verfassung ist, wie usw., Cic. Tusc. 2, 11. – c) Zustände, senectus, quae fundamentis adulescentiae constituta est, das durch den in der Iugend gelegten Grund einen festen Halt bekommen hat, Cic.: ineuntis aetatis inscitia senum constituenda et regenda prudentiā est, muß in der Klugheit der Greise Halt u. Leitung suchen, Cic. – d) menschliche Verhältnisse, Angelegenheiten, Einrichtungen, α) einzelne Verhältnisse usw., rem familiarem, Cic.: rem nummariam de communi sententia, Cic. – übtr. auf die Pers., qui integri sunt et sani et bene constituti de rebus domesticis, deren Hauswesen sich in guter Verfassung befindet, gute Haushalter, gute Hausväter, Cic. Sest. 97. – Passiv unpers., non tam sinistre constitutum est, ut non etc., es steht nicht so schlimm mit uns, daß wir nicht usw., Plin. pan. 45, 5. – β) das Staatswesen usw., rem publicam c., componere et c., Cic.: bene morata et bene constituta civitas, Cic.: c. plures rei publicae partes, Cic.: c. civitatem, Suet., civitates, Cic.: res summā aequitate, Nep. – eae res, quas ipse Athenis constituerat, seine Einrichtungen zu Athen, Nep.: c. Chersonesum, Nep.: c. alci regnum, Nep.

    4) bestimmend feststellen, festsetzen, bestimmen, a) übh. abgrenzend, α) lebl. Objj., feststellen, festsetzen, ansetzen, bestimmen, anordnen, anberaumen, u. im Einverständnis mit einem andern = verabreden, übereinkommen, zusagen, im üblen Sinne = abkarten, m. Acc., c. iter ad Cirtam oppidum, Sall. (u. so ex itinere proposito et constituto reverti, Cic.): c. locum, Ter.: tempus, diem, Cic., Caes. u.a.: constitutā die causae dictionis (an dem bestimmten Tage der Verteidigung), Caes.: c. Olympiada, Cic.: primam Olympiada, Vell. – c. vadimonium (gerichtl. t. t.), Cic. – u. (im Bilde) fines, qui sint in amicitia, Cic.: modum credendi, Cic.: mercedem funeris, Cic.: summum pretium, Cic.: certa pretia, Cic. – poenas capitis, Cic. – m. Dat. (wem? für wen? wozu?), diem concilio, Caes.: diem nuptiis, Plaut.: proximum diem ei negotio, Sall.: posterum diem pugnae, Caes.: pretium frumento, Cic.: aera (Sold) militibus, Liv.: singulis fines imperii, Sall.: certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, Cic.: gravissimum ei rei supplicium cum cruciatu, Caes.: poenam alci, Cic. u. Quint.: capitis poenam iis, qui non paruerint, Caes. – m. ad u. Akk., grandiorem aetatem ad consulatum, Cic.: certam pecuniam proconsulibus ad mulos et tabernacula, Suet. – m. in u. Akk. der Zeit, in posterum diem tempus locumque, Liv.: nuptias in hunc diem, Ter. – m. cum u. Abl. od. (s. unten mit ut) inter se, diem cum alqo c., pacisci et c., Caes. u. Cic.: colloquium cum rege, Liv. – m. in (gegen) u. Akk. der Pers., in impios et consceleratos poenas certissimas, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, armorum quantum quaeque civitas domi quodque ante tempus efficiat constituit, Caes.: quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet constituit, Caes.: quantum quaeque civitas daret Aristides delectus est qui constitueret, Nep.: constitui cum hominibus, quo die mihi Messanae praesto essent, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., nam constitui cum quodam hospite me esse illum conventuram, Ter.: et is hodie venturum ad me constituit domum, Ter.: vellem non constituissem in Tusculanum me hodie venturum esse L. Aelio, Cic.: si constitueris cuipiam te advocatum in rem praesentem esse venturum, Cic. – m. folg. ut u. Konj., Lentulus cum ceteris... constituerant, ut L. Bestia... quereretur de actionibus Ciceronis, Cic.: constituimus inter nos, ut ambulationem conficeremus in Academia, Cic. – m. de (über) u. Abl., de numero pastorum alii angustius, alii laxius constituere solent; ego in (auf) octogenas hirtas oves singulos pastores constitui, Atticus in centenas, Varr. r. r. 2, 10, 10 Keil. – absol. m. Dat. (wem?), hic ubi nocturnae Numa constituebat amicae, ein Stelldichein zu geben pflegte, Iuven. 3, 16. – absol. m. in u. Akk., in diem tertium constituunt, Sall. Iug. 66, 2. – ganz absol., sic constituunt (setzen sie die Zeit fest), sic condicunt, Tac. Germ. 11, 2. – Passiv unpers., Avillius, ut erat constitutum, simulat se aegrotare, Cic. Clu. 37. – β) leb. Wesen, zu einem Zwecke bestimmen, bestellen, stellen, accusatorem, Cic.: testes, Cic.: iudices de alqa re, Cic.: publice patronum huic causae, Cic.: curatores legibus agrariis, Cic.: tutores pupillis, ICt.: debitorem sibi, ICt.: m. dopp. Akk., alqm reum pro se, ICt. – b) erklärend, urteilend, entscheidend feststellen, α) übh., m. folg. Acc. u. Infin. = die Erklärung abgeben, den Satz aufstel len, consuetudo... eo deducta est, ut et constitueret, honestum esse aliquid, quod utile non esset, et utile, quod non honestum, Cic.: bona possessa non esse constitui, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz = sich ein festes Urteil bilden, sich entscheiden, nondum satis constitui, molestiaene plus an voluptatis attulerit Trebatius noster, Cic.: constituere apud se debet, utrum contra tabulas bonorum possessionem petat, an vero legatum persequatur? Ulp. dig. – β) als jurist. t. t., αα) gesetzlich feststellen, disceptationem (Streitpunkt), Cic.: controversiam (Streitpunkt), Cic. – bes. iudicium, für zu Recht bestehend erklären (durch ein Gesetz, ein Edikt od. durch Bestellung eines Richters von seiten des Prätors), Cic.: u. iudicium de rebus repetundis, Cic.: iudicium capitis in alqm, Cic.: iudicio damni iniuriā (über Ersatz des widerrechtlich erlittenen Schadens) constituto, Cic. – nuper apud (vor dem Richterstuhl) C. Orchivium collegam meum locus ab iudicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis non est constitutus, wurde von den R. gegen F. S. wegen der r. G. nicht auf Prozeß erkannt, Cic. Clu. 94. – u. v. Gesetz, ius melius Sullanis praediis quam paternis, zuerkennen, Cic. agr. 3, 10. – ββ) gesetzlich entscheiden, einen Beschluß fassen, verordnen, v. Richter, litem, Petr. 18, 5: quid ageres? quid constitueres? Ps. Quint. decl. 3, 14. – absol. m. de u. Abl., de certo, de perspicuo iure, Cic.: alio modo aut de religiono aut de re publica, Cic.: de hoc (verst. Eumene) Antigonus cum solus constituere non auderet, ad consilium rettulit, Nep. – m. folg. ut u. Konj., ut debeatur, Plin. pan. 40, 5. – c) beschließend festsetzen, beschließen, sich entschließen, den Entschluß fassen, α) übh.: m. Acc., haec ex re et ex tempore constitues, Cic.: nihil ante de profectione constituam, quam etc., Cic. – m. folg. Infin., bellum cum Germanis gerere, Caes.: desciscere a rege, Nep.: cum mihi deliberatum ac constitutum sit, ita gerere consulatum, ut etc., Cic. – m. folg. ut u. Konj., constitueram, ut V. Idus Aquini manerem, Cic. – β) v. Senat, m. folg. indir. Fragesatz, ut celeriter quod opus esset constitueretur, Rutil. Lup. 1, 17: u. so ibid. 2, 17. – / Archaist. Plusquampers. constitiveram, Plaut. Pseud. 549 R. u. Fl. (Götz u. Lorenz besser mecum statueram).

    lateinisch-deutsches > constituo

См. также в других словарях:

  • TAURUM vulgo TORO — TAURUM, vulgo TORO urbs regni Legionis ad Durium fluvium, alias Sarabris, quibusdam media est inter Septimancas ad Ortum, et Senticam ad Occasum, 6. leuc. Hispanic. utrinque. Desicit in dies …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Taurum tollet, qui vitulum sustulerit. — См. Докрался до кобылы …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Antiochia ad Taurum — (Greek: Αντιόχεια του Ταύρου; Antiochia in the Taurus ) was an ancient city of Hellenistic foundation in the Taurus Mountains of Cilicia (later Commagene province), Anatolia. [http://www.ancientlibrary.com/gazetteer/0039.html] Most modern… …   Wikipedia

  • Parva necat morsu spatiosum vipera taurum. — См. Маленькая птичка, да ноготок востер …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • TAURU — taurum …   Abbreviations in Latin Inscriptions

  • TAURUS — I. TAURUS Caesaris Augusti praefectus, totam pene Siciliam, ferrô perterritam, in fidem recepit. 44. legiones sub unius tunc imperio Augusti erant. Hinc milites, multitudine ferociores, quosdam pro ambiendis agris tumultus excitaverunt, sed… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Kalb — 1. Als Kalb geht er aus, als Ochs kehrt er nach Haus. 2. Als so vêle Kalver komen up den Markt, als oler Köen. – Körte, 3266 u. 4070. Der Tod nimmt alt und jung. Frz.: Aussi tôt meurt veau, que vache. (Körte, 3266.) 3. Am Kalbe erkennt man den… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Liste lateinischer Phrasen/T — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V …   Deutsch Wikipedia

  • Gott — 1. Ach du grosser Gott, was lässt du für kleine Kartoffeln wachsen! – Frischbier2, 1334. 2. Ach Gott, ach Gott, seggt Leidig s Lott, all Jahr e Kind on kein Mann! (Insterburg.) – Frischbier2, 1335. 3. Ach, du lieber Gott, gib unserm Herrn ein n… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Varangian Rossi — The Varangian Rossi appellation, or simply The Rossi , historically described a Scandinavian tribe that initially, but not exclusively, gave rise to those known now as the Rus (people). The name Rossi alone was also used to describe these people …   Wikipedia

  • Thors (Charente-Maritime) — Pour la commune homonyme de l Aube, voir Thors (Aube). 45° 49′ 58″ N 0° 18′ 40″ W …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»